Object

Pelgrimsteken van de heilige Cornelius van ninove

Hoe wordt een paus uit de derde eeuw een populaire heilige in de zuidelijke Nederlanden?

cornelis

De heilige Cornelius in pauselijk ornaat met de hoorn in de linkerhand en met een knielende pelgrim aan de voeten. Lood-tin-legering (1400-1509). H.: 8.6 cm; B.: 3.5 cm. Waarschijnlijk in Ninove vervaardigd, vindplaats onvermeld.

Alle rechten voorbehouden

De heilige Cornelius

Cornelius, telg uit een Romeins adellijk geslacht werd, als bisschop van Rome, in 251 paus. De derde eeuw kende veel christenvervolgingen. De standvastigen werden martelaren en de zwakkeren werden als afvallig beschouwd door de 'echte' christenen.
Paus Cornelius was niet zo streng en wilde de afvalligen weer soepel in zijn kudde opnemen. Dat zinden velen niet en kozen een tegenpaus. De vervolgingen hielden aan en ook Cornelius werd een slachtoffer. Hij moest zijn zetel opgeven en is in ballingschap gestorven. Volgens een andere overlevering is hij onthoofd. Mocht dat niet zo zijn, men is ook een martelaar als men in ballingschap sterft.
Hij wordt als paus afgebeeld, d.i. met tiara en pausstaf. Hij heeft een hoorn bij zich en aan zijn voeten zit een biddende pelgrim. De hoorn kan een verwijzing zijn naar zijn naam (cornu = hoorn), maar kan ook duiden op de 'hoorndrager' (machthebber).
De stad Trier beschikte in de vierde eeuw over een belangrijk reliek, zijn hoofd. Maar dat hoofd werd ook op andere plaatsen vereerd... Onderzoek heeft uitgewezen dat er sprake kan zijn van een deeltje van het achterhoofd.

Bedevaartplaats Ninove

De verspreiding van zijn relieken en verering vond vanaf het jaar 880 plaats vanuit de Benedictijnerabdij in Kornelimunster in de omgeving van Aken. De heilige Cornelius werd erg populair door de heiligdomsvaarten tussen vernoemde abdij, Maastricht en Aken. De relieken werden getoond, men organiseerde processies en verkocht vele devotionalia. Op zeker moment waren er in Europa wel zeshonderd plaatsen waar men Cornelius vereerde.
In 1138 verkreeg de Norbertijnenabdij in Ninove aan de Dender relieken uit Kornelimunster. Ook hier hield men vanuit de abdij ommegangen: de heilige Cornelius kwam naar het volk toe. In de vijftiende en de eerste helft van de zestiende eeuw ontstond door deze heiligdomsvaarten een echte Corneliuscultus. De vele pelgrimstekens verwijzen meer naar deze cultus dan naar volbrachte pelgrimstochten. In 1796 werden alle contemplatieve orden verboden, de abdij sloot de poorten. In 1824 herbouwde men de voormalige abdijkerk tot de huidige O.L.V.-kerk.
De heilge Cornelius werd (wordt) in Ninove op tweede pinksterdag aangeroepen als beschermer tegen zenuwziekten, reuma en 'de vallende ziekte'. Ninove vereert hem als de patroon van de veehouders: deze heilige beschermt al het gehoornde vee.
Maar hij behoedt vooral het jonge kind tegen de stuipen. Ninove werd een kinderbedevaart, bekend om zijn 'krijsersmis'. In moeders armen drie keer in stilte rond de kerk, daar protesteren veel zuigelingen tegen. Luidkeels!

(Klik op de foto's voor de bijtekst.)

Alle rechten voorbehouden

Media